Business Model of Social Media 3.0: सोशल मिडियाकडे आपल्या जवळच्या, लांबच्या संबंधित व्यक्तींशी तसेच जगभरातील विविध क्षेत्रातील व्यक्तींशी जोडण्याचे डिजिटल माध्यम म्हणून पाहिले जाते. काळानुरुप सोशल मिडियाचे स्वरुप, पद्धती बदलत गेल्या. टेक्स्ट, फोटोपेक्षा व्हिडीओचे महत्त्व वाढले, त्यातही मग शॉर्ट लेंथ व्हिडीओना अधिक पसंती मिळत आहे. आता व्हिडिओंनंतर हळूहळू लाइव्ह स्ट्रीमिंगचे युग येत आहे.
काही व्हिडिओ गेम्स खूप पूर्वी लाइव्ह स्ट्रीमिंग फीचर देत होते पण आता लाईव्ह स्ट्रीमिंगची व्याप्ती खूप वाढली आहे. आता नव्या व्यक्तींशी संपर्क साधण्यासाठी सोशल मीडियावर नागरिकांना जोडण्याचा हा एक नवा मार्ग बनला आहे. सौरभ पांडे आणि अक्षय दुबे नावाच्या दोन युवकांनां लाइव्ह स्ट्रीमिंगमध्ये इतका वाव दिसला की त्यांनी ही कल्पना घेऊन एक कंपनी सुरू केली, ज्याचे नाव आहे इलोइलो (Eloelo). हे एक सोशल लाइव्ह मनोरंजन उत्पादन आहे, जेथे युजर्सना मनोरंजन, ज्योतिष आणि गेमिंगद्वारे व्यस्त राहण्याची संधी मिळते. थेट चॅट रूममध्ये, निर्माते आणि वापरकर्ते एकमेकांशी कनेक्ट होतात, बोलतात आणि त्यांचे संबंध तयार होतात.
Table of contents [Show]
कल्पना कशी सुचली? (How did the imagination go?)
2019-20 मध्ये लॉकडाऊन दरम्यान सौरभ त्याच्या आईचे आरोग्य साधना हे यूट्यूब चॅनेल मॅनेज करत होता. आजकाल नवीन निर्मात्यांना प्रेक्षक तयार करणे किती कठीण आहे हे मी पाहिले आहे. तसेच हा प्रश्न सोडविण्यासाठी कोणतेही व्यासपीठ प्रयत्नशील नसल्याचे त्याला दिसून आले. व्हिडीओ टाकल्यावर महिनोनमहिने वाट पाहावी लागते, माझे फॉलोअर्स बनतील की नाही? मला या समस्येवर एकमेव उपाय सापडला तो म्हणजे लाईव्ह स्ट्रिमिंग (Live streaming). झटपट प्रेक्षक तयार करण्यासाठी लाईव्ह हा एकमेव मार्ग आहे हे मला जाणवले, फॉलोअर्स बनवले जातील, कनेक्शन केले जातील आणि शेवटी कमाईही होईल, असे डोक्यात आले आणि तिथूनच इलोइलोच्या कल्पनेचे बीज तयार झाले.
सौरभने त्याचा सहकारी अक्षयसोबत सप्टेंबर 2020 मध्ये इलोइलो (EloElo) सुरू केला. अक्षय आणि सौरभ यांनी फ्लिपकार्टमध्ये 5 वर्षे एकमेकांसोबत काम केले होते. अक्षय हा आयआयटी खरगपूरमधून 2015-16 साली पासआऊट झाला होता, तर सौरभ 2015 पासून फ्लिपकार्टशी संबंधित होता, जिथे त्याला कॅटेगरी आणि प्रॉडक्ट मार्केटिंगचा अनुभव मिळाला होता.
सुरुवात कशी झाली? (How did it start?)
सप्टेंबर 2020 मध्ये, इलोइलो एक साधे व्हिडिओ अॅप होते. त्यावेळी कंपनीत फक्त 6 ते 7 कर्मचारी काम करत होते. तंत्रज्ञानाचीही फारशी माहिती नव्हती, म्हणूनच ते फक्त एक व्हिडिओ प्लॅटफॉर्म म्हणून सुरू झाले होते. सुरुवातीला, त्यांनी एक इंस्टाग्रॅम पेज (Instagram Page) तयार केले, जिथे त्याने क्रिएटर्सना येऊन राहण्यास सांगितले. कोणत्याही सामग्रीशिवाय 2 महिन्यांत त्याचे 20 हजार फॉलोअर्स होते. त्याच वेळी, कंपनीने सीड फंड उभारला, ज्यामध्ये वॉटरब्रिज व्हेंचर्स, सी स्काउट आणि अनेक देवदूत गुंतवणूकदारांनी गुंतवणूक केली. निधीसह, कंपनीने जानेवारी ते फेब्रुवारी 2021 या कालावधीत लाइव्ह फीचर सुरू केले.
लाइव्हमध्ये यूजर्सकडे अनेक पर्याय उपलब्ध केले गेले. वापरकर्ते थेट चॅट रूममध्ये कनेक्ट होऊ शकतात, कार्यक्रमांना उपस्थित राहू शकतात, गेम खेळू शकतात, ज्योतिषांशी बोलू शकतात. सध्या वापरकर्त्यांसाठी प्लॅटफॉर्मवर 16 फॉरमॅट्स आहेत. सध्या व्यासपीठावर सुमारे 15 ते 16 गेम्स उपलब्ध आहेत. संपूर्ण उत्पादन भारतीय वापरकर्त्यांना लक्षात घेऊन तयार करण्यात आले आहे. तांबोळा, साप शिडी, पक्षी उडाला- घर उडाले, तोल मोल के बोल, अंताक्षरी, असे खेळ आहेत.
या प्लॅटफॉर्मचे क्रिएटर्स आणि युजर्सना जोडणे हे पहिले लक्ष्य आहे. आणखी एक गोष्ट म्हणजे असे बरेच लोक होते जे एकाकीपणाने त्रस्त होते आणि लोकांशी जोडण्याचा नवीन मार्ग शोधत होते. आमच्या लक्षात आले की केवळ भारतातच नाही तर जगात काही मोजकीच उत्पादने आहेत जी ही समस्या सोडवत आहेत. ही समस्या पाहता आता नव्या युगातील सोशल कंपनीची गरज आहे, म्हणूनच आज कंपनीला युजर्सचा खूप चांगला प्रतिसादही मिळत आहे. 5-6 महिन्यांत प्लॅटफॉर्मवर 15 दशलक्ष युजर्स आहेत. मासिक सक्रिय वापरकर्त्यांची संख्या सुमारे 7-8 दशलक्षांपर्यंत पोहोचली आहे. अंदाजे आम्ही दिवसाला 12 हजार ते 15 हजार लाइव्ह स्ट्रीम केले जात आहे. दररोज 200 ते 300 लाईव्ह मार्केट असते. सध्या कंपनी क्रिएटर्सना प्रोत्साहन देत आहे. कोणतीही व्यक्ती लाईव्ह करू शकते, आवडत्या विषयावर बोलू शकते, सादरीकरण करू शकते, शिकवू शकते याबाबत प्रचार केला जात आहे. यात त्या त्या विषयांनुसार क्रिएटर्सना मायक्रो फॉलोवर त्या विषयाशी निगडीत इंटरेस्ट असलेले थेट फॉलोअर्स भेटू शकतात. आज अॅक्टीव्ह 10 हजार क्रिएटर्सआहेत.
कंपनीचे बिझनेस मॉडेल (What is the company's business model?)
इलोइलो या प्लॅटफॉर्मने स्वत:ला सोशल मिडियाचा पुढचा टप्पा म्हणून जनतेसमोर सादर केले आहे. ते सोशल मिडिया 3.0 आहेत, जेथे स्ट्रेजंर नेटवर्किंग लोकप्रिय होत आहे. पहिल्या टप्पा हा नेटवर्किंगचा होता, दुसरा व्हिडीओ विशेषत: शॉर्ट व्हिडीओ आणि नंतर लाईव्ह स्ट्रिमिंग.
ही लोकप्रियता पाहून गुंतवणूकदारांनीही कंपनीत लक्षणीय गुंतवणूक केली आहे. कंपनीला प्री-सीरिज फेरीत बेटर कॅपिटल लुमिकाई फंड्सकडून गुंतवणूक मिळाली आहे. कलारी कॅपिटलने जून-जुलै 2022 मध्ये मालिका अ फेरीत गुंतवणूक केली. सध्या कंपनीकडे भरपूर भांडवल आहे आणि बर्न रेशो कमी आहे, अशी माहिती कंपनीचे संस्थापक सौरभ यांनी बिझनेस स्टँडर्डला दिली होती.
युजर्स अॅपवर कोणतीही अॅक्टिव्हिटी करतात, त्याबदल्यात त्यांना काही नाणी मिळतात. त्याद्वारे ते आभासी वस्तू विकत घेतात आणि निर्मात्यांना भेट देतात, त्यातून प्लॅटफॉर्म आपले कमिशन घेते. आगामी काळात, टिप, भेटवस्तू किंवा चॅटिंगसारख्या कोणत्याही अॅक्टीव्हिटीसाठी युजरला पैसे भरावे लागणार आहेत. त्यातील काही भाग कंपनी कमिशन म्हणून घेणार आहे आणि उर्वरित रक्कम निर्मात्यांना दिली जाणार आहे. जाहिराती हे उत्पन्नाचे दुसरे स्रोत असणार आहेत. सध्या या अॅपची लोकप्रियता वाढत आहे. त्यामुळे कंपनी कमाईच्या प्रयोगांमध्ये दुप्पट वाढ करत आहे.
व्हिडिओऐवजी लाईव्ह का? (Why live instead of video?)
सध्या इन्स्टाग्राम, युट्यूबच्या अल्गोरिदममध्ये प्रवेश करणे कठीण झाले आहे. सर्व प्लॅटफॉर्म कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर आधारित आहेत. रील 1 दिवसासाठी व्हायरल होते, पुढे युजर्स किंवा सबस्क्राईबर्स वाढवणे कठीण होऊन बसते. तर, लाइव्ह स्ट्रिमिंग हा एक प्रेडिक्टेबल मार्ग आहे. 400 ते 500 लोक लाईव्ह स्ट्रीममध्ये येण्याची खात्री आहे, यामुळे पाहाणारे इतर माध्यमांवर शोधून फॉलोअर्स होतात. सध्या कंपनी लक्ष्य नॅनो आणि मायक्रो क्रिएटर्सवर आहे आणि इथे त्यांना तसेच मायक्रो युजर्स भेटतात. सध्या या प्लॅटफॉर्मवर साधारण 80 हजार क्रिएटर्स आहेत. सध्या, अॅप 6 प्रादेशिक भाषांमध्ये उपलब्ध आहे. क्रिएटर आपल्या आवडीच्या भाषेत काँटेंट बनवू शकतात. हे अॅप सुरू करून दोन वर्षे झाली आहेत. सध्या काही सेलिब्रेटीही या प्लॅटफॉर्मवर आले आहेत.
