Nominee: बर्‍याच लोकांना असे वाटते की नॉमिनी हा मालमत्तेचा एकमेव वारस आहे परंतु तसे नाही. नॉमिनी हा फक्त ट्रस्टी असतो जो एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर विमा कंपनीकडून मिळालेले पैसे, एफडी आणि मालमत्ता त्या व्यक्तीच्या कायदेशीर वारसांना देतो. नॉमिनी व्यक्ती हाच संपत्तीचा वारस असतो का? (Is the nominee the heir of the property?) याबाबत अनेकांना संभ्रम आहे. याबाबत माहिती जाणून घेऊया की, नॉमिनी हा मालमत्तेच्या वारसापेक्षा कसा वेगळा असतो.
नॉमिनी व्यक्ती हाच संपत्तीचा वारस असतो का? (Is the nominee the heir of the property?)
एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर, त्याचे कुटुंब काही कायदेशीर वादात अडकते, म्हणून नॉमिनी केले जाते. ज्या व्यक्तीच्या नावावर विमा पॉलिसी किंवा इतर मालमत्तेचे नाव आहे, त्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतरच नॉमिनीचे काम सुरू होते. विमा कंपनीकडून (Insurance company) विम्याचे पैसे काढणे हे अवघड काम आहे. अशा परिस्थितीत नॉमिनी असल्यास ही प्रक्रिया सुलभ होते. विमा कायदा, 1939 च्या कलम 39 नुसार, विमा कंपनी पॉलिसीमध्ये नमूद केलेल्या नॉमिनीला रक्कम देते. नॉमिनी हे पैसे पॉलिसीधारकाच्या (Policyholder) मृत्यूपत्रात (obituary) नमूद केलेल्या कायदेशीर वारसांमध्ये वितरीत करतो. जर पॉलिसीधारकाने इच्छापत्र केले नसेल तर उत्तराधिकार कायदे (Succession laws) लागू होतील आणि त्यानुसार पैसे पॉलिसीधारकाच्या वारसांमध्ये वितरित केले जातील.
मालमत्तेच्या बाबतीत….
मालमत्तेच्या बाबतीत नॉमिनीला महत्त्वाची भूमिका नसते. यामध्ये, इच्छा आणि उत्तराधिकाराचा कायदा लागू होतो. तुम्ही कोऑपरेटिव्ह हाऊसिंग सोसायटीमध्ये (Cooperative Housing Society) राहात असाल, तर तुमच्या नॉमिनीची नियुक्ती करणे आवश्यक आहे. मालकाच्या मृत्यूनंतर, हाऊसिंग सोसायटी मृत व्यक्तीचे शेअर्स नॉमिनीला देते, जे त्या बदल्यात ते कायदेशीर वारसांना हस्तांतरित करतात. गृहनिर्माण संस्थेतील मालमत्तेचा नॉमिनी आपोआप वारस बनत नाही. बँक खाती आणि इतर गुंतवणूक RBI मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, नॉमिनी व्यक्ती आपोआप बँक खाती, म्युच्युअल फंड (Bank accounts, mutual funds) आणि इतर गुंतवणुकीचा मालक होत नाही.
यामध्ये फक्त नॉमिनीलाच रक्कम मिळेल (In this, only the nominee will get the amount)
ईपीएफबाबत (EPF) नॉमिनीचे नियम वेगळे आहेत, इथे फक्त नॉमिनीलाच रक्कम मिळते. नियम सांगतात की तुम्ही तुमच्या कुटुंबातील सदस्याशिवाय इतर कोणत्याही व्यक्तीला ईपीएफ खात्यात नॉमिनी करू शकत नाही. परंतु तुम्ही कुटुंबातील एकापेक्षा जास्त सदस्यांना नॉमिनी करू शकता आणि त्यांच्यामध्ये ईपीएफची रक्कम कोणत्या प्रमाणात वितरित केली जाईल ते निर्दिष्ट करू शकता. जर इच्छापत्र नसेल तर नॉमिनी कोणाला मालमत्ता देईल. मृत्युपत्र नसताना, मालमत्तेची विभागणी भारतीय उत्तराधिकार कायदा, हिंदू कायद्यानुसार (Succession Law, Hindu Law) केली जाते.
