खरेदीपासून प्रवासापर्यंत आणि दैनंदिन काम करण्याच्या पद्धतीत झालेल्या बदलाचा पेमेंट पद्धतीतही बदल दिसून येतो. रिझर्व्ह बँकेच्या (Reserve Bank of India Data) ताज्या आकडेवारीवरून या बदलाचे स्पष्ट चित्र समोर आले आहे. आकडेवारीवर नजर टाकल्यास, गेल्या काही वर्षांत, विशेषतः महामारीनंतर, देशात क्रेडिट कार्डचा वापर (Credit Card Usage) झपाट्याने वाढला आहे, तर डेबिट कार्डद्वारे (Debit Card Payment) पेमेंट करण्याचे प्रमाण कमी झाले आहे. याचा अर्थ महामारीनंतर देशात कार्डच्या वापरात मोठा बदल झाला आहे.
Table of contents [Show]
काय सांगते आरबीआयची आकडेवारी?
आरबीआयच्या आकडेवारीनुसार, 2020-21 (FY21) आर्थिक वर्षात 6,30,414 कोटी रुपयांचे क्रेडिट कार्ड पेमेंट करण्यात आले. क्रेडिट कार्ड पेमेंटचा हा आकडा चालू आर्थिक वर्षाच्या (FY23) पहिल्या नऊ महिन्यांत म्हणजेच एप्रिल 2022 ते डिसेंबर 2022 या कालावधीत 10,49,065 कोटी रुपयांवर पोहोचला आहे. दुसरीकडे, याच कालावधीत डेबिट कार्ड पेमेंट 6,61,385 कोटी रुपयांवरून 5,61,450 कोटी रुपयांवर घसरले.
क्रेडिट कार्डच्या वापराची आकडेवारी
गेल्या काही वर्षांतील केवळ डिसेंबर महिन्यातील आकडेवारीवर नजर टाकली तर परिवर्तनाची कहाणी समोर येते. डिसेंबर 2019 मध्ये, 65,736 कोटी रुपयांची क्रेडिट कार्ड पेमेंट करण्यात आली. डिसेंबर 2020 मध्ये हा आकडा किंचित कमी होऊन 63,487 कोटी रुपयांवर आला. यानंतर, वापराचा आकडा झपाट्याने वाढला आणि डिसेंबर 2021 मध्ये 93,907 कोटी रुपयांवर पोहोचला. गेल्या वर्षी डिसेंबरमध्ये हा आकडा आणखी वाढून 1,26,524 कोटी रुपये झाला. क्रेडिट कार्डच्या वाढत्या वापरामुळे एकूण थकबाकीवरही परिणाम होत आहे. चालू आर्थिक वर्षाच्या पहिल्या नऊ महिन्यांत क्रेडिट कार्डची एकूण थकबाकी 22 टक्क्यांनी वाढून 1,80,090 कोटी रुपयांवर पोहोचली आहे.
डेबिट कार्डच्या वापराची आकडेवारी
दुसरीकडे डेबिट कार्डचा वापर सातत्याने कमी होत आहे. डिसेंबर 2019 मध्ये डेबिट कार्डद्वारे 83,953 कोटी रुपयांची पेमेंट करण्यात आली. डिसेंबर 2020 मध्ये ते 65,178 कोटी रुपये आणि डिसेंबर 2021 मध्ये 66,491 कोटी रुपयांवर आले. डिसेंबर 2022 मध्ये ते फक्त 58,625 कोटी रुपये करण्यात आले.
जारी केलेल्या कार्डांची संख्या
जारी केलेल्या कार्डांची संख्या देखील पेमेंट पद्धतीतील या बदलाचे संकेत देते. रिझर्व्ह बँकेच्या मते, डिसेंबर 2019 पर्यंत जारी केलेल्या क्रेडिट कार्डांची एकूण संख्या 5.53 कोटी होती, जी डिसेंबर 2022 पर्यंत 8.12 कोटी झाली. दुसरीकडे, या कालावधीत डेबिट कार्डच्या एकूण संख्येत किंचित वाढ झाली आणि ती 80.53 कोटींवरून केवळ 93.94 कोटी झाली.
