ATM मशीन कसं काम करतं, माहितीये का तुम्हाला?

Automated Teller Machines : आजकाल लोकं खरेदीसाठी पैसे घेऊन जात नाहीत. त्याऐवजी, ते Automated Teller Machine Card बाळगतात, ज्याला साध्यासोप्या भाषेत एटीएम कार्ड (ATM Card) म्हटले जाते. पैशांची गरज भासली की जवळच्या ATM मशीनमध्ये जाऊन ATM Card टाकून आपल्याला हवी असलेली रक्कम काढता येते. आता शहरांबरोबरच ग्रामीण भागातही बऱ्यापैकी एटीएम मशीन्स आढळतात.

ATM - इलेक्ट्रॉनिक बॅंकिंग आऊटलेट

ऑटोमेटेड टेलर मशीन (ATM) हे एक Electronic banking outlet आहे; जे ग्राहकांना बॅंकेच्या माणसाव्यतिरिक्त (Branch Representative) किंवा कॅशिअरच्या मदतीशिवाय पैसे भरण्याचे आणि काढण्याचे व्यवहार स्वत:हून पूर्ण करू शकतो. Credit Card किंवा Debit Card असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीला भारतात किंवा भारताच्या बाहेर परदेशात एटीएममधून रोख रक्कम काढता येऊ शकते. हे Automated Teller Machine (ATM) किंवा कॅश मशीन (Cash Machine) म्हणून जगाच्या विविध भागात ओळखले जातात.

पहिलं ATM 1960 मध्ये सुरू!

ऑटोमेटेड टेलर मशीन्स (ATM) Electronic Banking Outlets आहेत जे लोकांना त्यांच्या बँकेच्या शाखेत न जाता व्यवहार पूर्ण करण्यास अनुमती देतात. काही ATM हे साधे Cash Dispensers असतात, तर काहींमध्ये Cheque Deposits, Balance Transfer आणि Bill Payments अशा विविध व्यवहारांना परवानगी असते. पहिले ATM 1960 च्या दशकाच्या मध्यापासून उत्तरार्धात दिसून आले होते आणि जगभरात त्यांची संख्या 2 दशलक्षाहून अधिक झाली आहे.

ATM चे प्रामुख्याने दोन प्रकार उपलब्ध!

ATMचे दोन प्राथमिक प्रकार आहेत. त्यातील बेसिक Units हे ग्राहकांना फक्त कॅश काढण्याची आणि अकाऊंटमध्ये शिल्लक किती आहे, हे पाहण्याची सोय देतात. तर दुसऱ्या प्रकारच्या युनीट्समध्ये ग्राहकांना पैसे काढण्याबरोबरच पैसे भरण्याची सोय सुद्धा उपलब्ध असते. खात्याचे मिनी स्टेटमेंट काढता येते. बहुतांश बँका ब्रान्चच्या जवळच किंवा बॅंकेला जोडून ATM मशीन ठेवतात. त्याव्यतिरिक्त एटीएम शॉपिंग सेंटर, किराणा दुकाने, सुविधा स्टोअर्स, विमानतळ, बस आणि रेल्वे स्थानके, गॅस स्टेशन, कॅसिनो, रेस्टॉरंट्स आणि इतर ठिकाणी म्हणजे जास्त रहदारी असलेल्या ठिकाणी सुद्धा एटीएम मशीन्स ठेवली जातात.

ATM चा वापर कसा करायचा?

ATM मध्ये एन्ट्री करताच स्वत: व्यतिरिक्त तिथे कोणीही इतर व्यक्ती नसावी याची खात्री घ्यावी. तसेच जर आपणास ATM हाताळता येत नसेल तर आपल्या सोबत जाणकार व्यक्तीला किंवा बॅंकेच्या अधिकृत प्रतिनिधीला सोबत घ्यावे. एटीएममधून पैसे काढताना आपला Password (एटीएमचा पिन) हा आपणच टाकावा. याचबरोबर खालीलप्रमाणे  ATM चा वापर करावा.

1. आपले Debit Card ATMमध्ये घाला. मोबाईल बँकिंग कार्ड दोन प्रकारात येतात - डेबिट कार्ड आणि क्रेडिट कार्ड. एटीएममध्ये डेबिट कार्डचा सर्वाधिक वापर केला जातो; ते आपल्या बँक खात्यात असलेल्या रकमेशी जोडलेले असते. क्रेडिट कार्ड काही प्रकरणांमध्ये वापरले जाऊ शकते. परंतु Fee आणि Interest Rate ची तुलना करता ते वापरणे महाग ठरू शकते.
2. सर्वप्रथम आपले कार्ड मशीनच्या Slot मध्ये टाका. ते टाकताना Chip असलेली बाजू आतील बाजूस राहील याची खात्री करुन घ्या.
3. कार्ड टाकल्यानंतर तुमची भाषा निवडा. बहुतेक ATM अनेक वेगवेगळ्या भाषांमध्ये व्यवहार करण्याची ऑफर देतात, तुम्ही तुमच्या पसंतीनुसार भाषा निवडू शकता.
4. आपला पिन प्रविष्ट करा. "PIN" म्हणजे "वैयक्तिक ओळख क्रमांक" आणि सामान्यत: हा चार ते सहा-अंकी password आहे जो लोक त्यांच्या बँक खात्यात प्रवेश करण्यासाठी वापरतात. मशीनद्वारे विचारल्यास आपला PIN Number प्रविष्ट करा, आपल्या हाताने पॅडचे संरक्षण करण्याची खात्री करा जेणेकरून आजूबाजूच्या प्रेक्षकांना ते दिसू शकणार नाही. एटीएमवर मशीनमध्ये लावलेल्या कॅमेऱ्यावरही ग्राहकांनी लक्ष ठेवले पाहिजे. कारण अशा कॅमेऱ्यातून कार्डची माहिती किंवा पिन क्रमांक चोरण्याची शक्यता असू शकते. कार्डचा PIN क्रमांक सामान्यत: चार किंवा सहा अंकी असतो. पण तो एटीएम कार्डशी संबंधित कंपनीनुसार वेगवेगळा असू शकतो.
5. पिन क्रमांक टाकून सेव्हिंग किंवा करंट खात्याचा प्रकार निवडा. त्यानंतर पैसे काढा आणि खात्यातील Balance रक्कम ही तपासा. 
6. एटीएम मशीनवरील व्यवहार संपल्यानंतर मशीनमधून एटीएम कार्ड आणि पैसे घ्यायला विसरू नका!
7. ATM चा वापर दिवसातून फक्त 3 वेळा करता येतो. तसेच बॅंकेनुसार एटीएममधून पैसे काढण्यासाठी बॅंका charges घेतात.

एटीएममधून ग्राहकांची फसवणूक होत असल्याच्या पार्श्वभूमीवर बॅंका एटीएम वापराबाबत अधिक कडक नियम करत आहेत. एसबीआय बॅंक आता एटीएमद्वारे व्यवहार करताना ओटीपीचा पर्याय आणण्याच्या तयारीत आहे. ग्राहकांच्या रजिस्टर्ड मोबाईल क्रमांकावर आलेल्या ओटीपीद्वारेच ग्राहकाला पैसे काढता येणार आहेत. तर काही बॅंक Cardless Cash Withdrawal चा पर्याय आणण्याचा विचार करत आहेत. म्हणजे ग्राहकांना बिनाकार्ड एटीएममधून पैसे काढता येतील.