आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी आणि आपल्या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी आपला CIBIL स्कोर हा अत्यंत महत्वाचा घटक असतो. CIBIL स्कोर हा आपल्या क्रेडिट इतिहासाचा एक प्रतिबिंब असून, तो आपल्याला कर्ज, क्रेडिट कार्ड, घर खरेदी किंवा इतर आर्थिक व्यवहारांसाठी पात्रता निश्चित करतो. एक चांगला CIBIL स्कोर म्हणजे आपण आर्थिकदृष्ट्या विश्वसनीय आहात आणि तुमच्या कर्जाची वसुली सुरक्षित होऊ शकते. म्हणूनच, एक उच्च CIBIL स्कोर हे आर्थिक संधींसाठी दरवाजे उघडणारे एक प्रमुख साधन आहे.
दुर्दैवाने, बर्‍याच लोकांचा CIBIL स्कोर विविध कारणांमुळे कमी होऊ शकतो, जसे की वेळेवर EMI किंवा क्रेडिट कार्डच्या बिलाची भरणा न करणे, अत्यधिक कर्जाचे ओझे असणे, किंवा आर्थिक अडचणी इ. मात्र, चिंता करू नका, कारण CIBIL स्कोर सुधारणे हे काही कठीण काम नाही, फक्त आपल्याला योग्य मार्गदर्शनाची आणि नियमिततेची गरज आहे.
या लेखामध्ये, आम्ही काही सोप्या आणि प्रभावी पद्धती सांगणार आहोत ज्या आपल्या CIBIL स्कोरमध्ये सुधारणा करू शकतात. या पद्धतींमध्ये वेळेवर कर्जाचा EMI भरणे, कर्ज ओझे कमी करणे, क्रेडिट कार्ड वापराचे प्रमाण कमी करणे, आणि आपल्या क्रेडिट इतिहासाची संरक्षण करणे यासारख्या उपायांचा समावेश आहे.
या सर्व उपायांची अंमलबजावणी केल्याने, आपला CIBIL स्कोर नक्कीच सुधारेल आणि आपल्याला आर्थिक स्वातंत्र्य आणि सुरक्षितता प्राप्त करण्यास मदत होईल. त्यामुळे आर्थिक दृष्टीकोनातून आपले भविष्य अधिक उज्ज्वल आणि सुरक्षित बनेल.
Table of contents [Show]
CIBIL स्कोर काय आहे?
CIBIL स्कोर म्हणजे क्रेडिट स्कोर असून, तो आपल्या क्रेडिट इतिहासाचा एक मापदंड आहे. हा स्कोर ३०० ते ९०० या श्रेणीत असतो. जेव्हा आपण कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करता, तेव्हा बँका आणि वित्तीय संस्था आपला CIBIL स्कोर तपासतात. हा स्कोर जितका जास्त असेल, तितके आपल्याला कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड मिळवण्यासाठी पात्रता अधिक असते.
सीआयबीआयएल स्कोर हे आपल्या वित्तीय व्यवहारांचे आकलन करण्याचे एक साधन आहे. हा स्कोर विविध घटकांवर आधारित असतो, जसे की आपण किती कर्ज घेतले आहे, आपल्या थकबाकीची रक्कम, आणि आपल्या क्रेडिट कार्डच्या बिलांची भरणा आपण किती वेळेवर करत आहात. या सर्व गोष्टींची माहिती घेऊन CIBIL हा एक संख्यात्मक मूल्य देतो, जो आपल्या क्रेडिट पात्रतेचा प्रतिबिंब असतो.
CIBIL स्कोरची माहिती अद्ययावत ठेवणे अत्यंत महत्वाचे आहे. आपण जर आपल्या थकबाकीची वेळेवर आणि पूर्णपणे भरणा केली तर, आपला स्कोर उंचावला जातो. याउलट, जर आपण भरणा विलंबित केला किंवा चुकवला तर आपला स्कोर खालावू शकतो. आपल्या CIBIL स्कोरची समज असणे आणि त्यात सुधारणा करणे हे आपल्या वित्तीय आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे. हे आपल्याला भविष्यात आर्थिक संधींचा लाभ घेण्यास मदत करू शकते.
CIBIL स्कोरचे महत्व
स्कोर श्रेणी | महत्व |
७५०-९०० | उत्कृष्ट - आपल्याला सर्वोत्तम कर्जाची ऑफर्स मिळू शकते |
६५०-७४९ | चांगले - आपण कर्ज मिळवण्यासाठी पात्र असाल पण व्याजदर जास्त असू शकतो |
५००-६४९ | सरसारी - आपल्याला कर्ज मिळवण्यासाठी अडचणी येऊ शकतात |
३००-४९९ | खराब – कर्ज मंजूर करण्याची शक्यता कमी आहे |
CIBIL स्कोर सुधारण्यासाठी उपाय
1. वेळेवर भरणा करा
आपल्या CIBIL स्कोरला सुधारण्याच्या दृष्टिकोनातून, सर्वात महत्वपूर्ण आणि प्राथमिक गोष्ट म्हणजे आपल्या कर्जाच्या ईएमआय (EMI) आणि क्रेडिट कार्डच्या बिलाची भरणा नेहमी वेळेवर करणे. वेळेच्या अगोदर भरणा केल्याने आपल्या क्रेडिट इतिहासात सकारात्मक बदल होतो आणि बँका आणि वित्तीय संस्थांना हे दर्शवते की आपण आपल्या आर्थिक जबाबदाऱ्यांचे योग्यरित्या पालन करता. याचा थेट परिणाम आपल्या CIBIL स्कोरवर होतो, ज्यामुळे तो वाढतो. वेळेवर भरणा केल्याने आपली विश्वासार्हता वाढते आणि भविष्यात आपल्याला अधिक कमी दरात कर्ज किंवा क्रेडिट सुविधा मिळवता येतील.
याउलट, जर आपण भरणा उशिरा केल्यास किंवा चुकवल्यास, ते आपल्या CIBIL स्कोरवर नकारात्मक परिणाम करू शकते. उशीरा केलेल्या भरण्यांमुळे विलंब शुल्कांबरोबरच आपल्या क्रेडिट रिपोर्टवर 'late payment' म्हणून नोंद जाते, ज्यामुळे आपला स्कोर खाली जातो. त्यामुळे, आर्थिक नियोजन करताना ह्या गोष्टींकडे विशेष लक्ष ठेवणे गरजेचे आहे आणि सर्व भरण्या नियमितपणे आणि वेळेवर केल्या पाहिजेत.
क्रेडिट भरण्यांचे महत्व
वेळेवर भरणा केल्यास | उशिरा भरणा केल्यास |
CIBIL स्कोर वाढतो | CIBIL स्कोर घसरतो |
विश्वासार्हता वाढते | विश्वासार्हता घटते |
कमी व्याजदराची कर्ज सुविधा | उच्च व्याजदराची कर्ज सुविधा |
2. कर्जाची उर्वरित रक्कम कमी करा:
कर्जाची उर्वरित रक्कम कमी करणे हे आपल्या CIBIL स्कोर सुधारण्यासाठी एक महत्वपूर्ण पाऊल आहे. आपल्या एकूण कर्जाची रक्कम कमी करणे म्हणजेच आपण आपल्या आर्थिक जबाबदाऱ्यांवर नियंत्रण ठेवत असल्याचे संकेत देणे आहे. यासाठी, आपण आपल्या मासिक उत्पन्नाचा एक मोठा भाग कर्जाच्या मुख्य रकमेवर खर्च करण्याची योजना आखू शकता. उदाहरणार्थ, जर आपण आपल्या कर्जाचे अधिक पैसे आधीच भरू शकता, तर त्याचा परिणाम म्हणून कर्जाच्या व्याजाची रक्कम कमी होईल आणि मुळात कर्जाची रक्कम लवकर संपेल. यामुळे आपल्या क्रेडिट प्रोफाईलवर चांगला प्रभाव पडतो आणि CIBIL स्कोर सुधारतो.
दुसरीकडे, आपण आपले कर्ज अधिक किफायतशीरपणे व्यवस्थापित करण्यासाठी विविध कर्जांचे पुनर्गठन किंवा समेकन (Consolidation) पर्याय देखील विचारात घेऊ शकता. अशा प्रकारचे विकल्प निवडल्याने आपण एकाच वेळी अनेक कर्जांचे व्यवस्थापन करण्याऐवजी एकच कर्ज घेऊन त्यावरील व्याज दर कमी करू शकता. यामुळे मासिक हप्ता कमी होऊन आर्थिक स्थिरता सुधारते आणि CIBIL स्कोरमध्ये सुधारणा होते.
कर्जाची उर्वरित रक्कम कमी करण्यासाठी उपाय
क्र. | उपाय | वर्णन |
1 | आर्थिक नियोजन करा | मासिक उत्पन्नाचा एक मोठा भाग कर्जाच्या भरण्यासाठी वापरा. |
2 | कर्ज समेकन करा | अनेक छोट्या कर्जांना मोठ्या कर्जात समाविष्ट करून व्याज दर कमी करा. |
3. क्रेडिट वापराचे प्रमाण कमी ठेवा
क्रेडिट कार्ड आणि इतर क्रेडिट साधनांच्या मर्यादित वापराने आपल्या CIBIL स्कोरवर अत्यंत सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. जर आपण आपल्या क्रेडिट कार्डच्या कुल क्रेडिट मर्यादेपैकी केवळ एक छोटा भागच वापरत असाल, तर हे आपल्या CIBIL स्कोरला सुधारण्यास मदत करते. उदाहरणार्थ, जर आपल्या क्रेडिट कार्डवर रु.१,००,००० ची क्रेडिट मर्यादा असेल आणि आपण दर महिन्याला फक्त रु.३०,००० पर्यंतच खर्च करत असाल, तर हे आपल्या वित्तीय आचारविचारांचे संकेतस्थळ बनते. यामुळे आपल्या क्रेडिट प्रोफाइलचे स्थैर्य दर्शविले जाते आणि वित्तीय संस्थांकडून आपल्यावर अधिक विश्वास ठेवला जातो.
आपली क्रेडिट उपलब्धता योग्य प्रमाणात वापरण्याचे अनेक फायदे आहेत. पहिल्यांदा, हे आपल्याला कर्जाच्या अधिक उत्कृष्ट दरासाठी पात्र ठरवते. दुसरे, जेव्हा आपण आपल्या क्रेडिट कार्डच्या खर्चावर नियंत्रण ठेवता, तेव्हा आपल्याला अनावश्यक व्याजाचा बोझा टाळता येतो. यामुळे आपल्या आर्थिक योजनात मदत होते आणि क्रेडिट स्कोरमध्ये सुधारणा साधता येते.
क्रेडिट उपलब्धता वापराचे प्रमाण योग्य ठेवण्यासाठी उपाय
क्रेडिट मर्यादा | योग्य वापराचे प्रमाण (%) | फायदे |
रु.५०,००० | ३०% (रु.१५,०००) | कमी व्याज भार, स्कोर सुधारणा |
रु. १,००,००० | ३०% (रु.३०,०००) | उत्तम व्याज दर, वित्तीय स्थिरता |
रु.२,००,००० | ३०% (रु.६०,०००) | वाढीव विश्वास |
4. दीर्घकालीन आणि चांगला क्रेडिट इतिहास जपा:
आपल्याकडे असणारा क्रेडिट इतिहास जितका जुना आणि चांगला असेल, तितकाच आपला CIBIL स्कोर सुधारण्यास मदत होते. आपले जुने क्रेडिट कार्ड्स किंवा लोन अकाउंट्स बंद करू नका, जरी आपण त्यांचा वापर कमी केला असेल तरी. जुने क्रेडिट अकाउंट्स चालू ठेवणे हे आपल्या आर्थिक विश्वसनीयतेचा दाखला आहे. अनेकदा असे होते की आपण जुने अकाउंट्स बंद करून नवीन क्रेडिट कार्ड किंवा लोन घेता, पण असे केल्याने आपला क्रेडिट इतिहास कमी होतो. त्यामुळे, आपल्या क्रेडिट इतिहासाची लांबी कमी न करता ती जपणे अत्यंत आवश्यक आहे.
आपल्याकडे असलेली क्रेडिट हिस्ट्री हा आपल्या क्रेडिट स्कोरसाठी एक महत्त्वाचा घटक आहे. जुन्या आणि चांगल्या हिस्ट्रीचा परिणाम हा केवळ CIBIL स्कोरवर नाही तर बँक किंवा वित्तीय संस्थांकडून कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड मिळवताना त्यांच्याकडून आपल्याकडे पाहण्याच्या दृष्टिकोनावरही होतो. जर आपल्याकडे दीर्घकालीन आणि सतत चांगला क्रेडिट इतिहास असेल, तर कर्ज मंजुरीसाठी पात्र होण्याची शक्यता वाढते आणि आपल्याला कमी व्याजदरात कर्ज मिळू शकते. यामुळे आर्थिक नियोजन अधिक सुलभ होते आणि आपण आपले वित्तीय लक्ष्य पूर्ण करण्यासाठी एक पाऊल पुढे जाऊ शकतो.
क्रेडिट इतिहास जपण्याचे फायदे
क्र. | उपाय | फायदे |
1 | जुन्या खात्यांमध्ये नियमित भरणा | विश्वसनीयता वाढवते, CIBIL स्कोर सुधारते |
2 | खात्यांना सक्रिय ठेवणे | क्रेडिट इतिहासाची लांबी वाढवते, आर्थिक स्थिरता निर्माण करते |
5. अनेक कर्ज आणि क्रेडिट कार्ड्सपासून दूर रहा
आपण जर एकाच वेळी अनेक कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड्सचे अर्ज करत असाल तर त्याचा आपल्या CIBIL स्कोरवर वाईट परिणाम होऊ शकतो. हे कारण असते की प्रत्येक नवीन अर्जासाठी कर्जदाता आपली क्रेडिट चौकशी करतात, ज्याला "Hard Inquiry" म्हणतात. Hard Inquiry मुळे थोड्या काळासाठी आपला CIBIL स्कोर कमी होऊ शकतो. त्याचबरोबर, जर आपण एकापेक्षा अधिक कर्ज स्वीकारले, तर त्याची परतफेड करणे आव्हानात्मक ठरू शकते, ज्यामुळे कर्जबाजारीपणाची भीती वाढते आणि त्याचा परिणाम म्हणून आपला CIBIL स्कोर कमी होतो.
त्यामुळे, आपल्याला गरज असेल तेव्हाच कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डचा वापर करणे योग्य ठरते. आपल्या आर्थिक स्थितीचा योग्य विचार करून आणि आपल्याला खरच गरज असेल तेव्हाच कर्जाचा विचार करा. हे आपल्या क्रेडिट इतिहासात सकारात्मक परिणाम घडवून आणते आणि CIBIL स्कोर सुधारण्यास मदत करते.
कर्ज आणि क्रेडिट कार्ड वापराचे प्रभाव
क्रमांक | घटक | प्रभाव |
1 | Hard Inquiry | CIBIL स्कोरवर अल्पकाळासाठी नकारात्मक प्रभाव |
2 | अनेक कर्ज | आर्थिक ताण वाढवून CIBIL स्कोर कमी करणे |
3 | नियमित भरणा | CIBIL स्कोर सुधारण्यास मदत |
4 | आवश्यकतेनुसार वापर | कर्जबाजारीपण टाळणे आणि स्कोर स्थिरता सुधारणे |
CIBIL स्कोर हा आपल्या आर्थिक विश्वासार्हतेचा एक प्रमुख सूचक आहे. उत्तम CIBIL स्कोर आपल्याला विविध आर्थिक सुविधा जसे की कर्ज किंवा क्रेडिट कार्ड मिळवण्यासाठी योग्य ठरवतो. स्कोर सुधारणे ही एक सततची प्रक्रिया आहे ज्यात आपण आपल्या क्रेडिटची नियमित आणि योग्य वापरण्याची सवय लावून घेणे आवश्यक आहे. वेळोवेळी कर्जाचे ईएमआय, क्रेडिट कार्डची बिले योग्य वेळी भरणे, आणि क्रेडिटचे योग्य वापरणे हे त्यातील काही प्रमुख घटक आहेत. यासोबतच, आपला क्रेडिट इतिहास सुधारण्यासाठी जुन्या क्रेडिट लाइन्स बंद करू न देणे आणि नवीन क्रेडिटचे आकर्षण टाळणे देखील महत्वपूर्ण आहे.
स्कोर सुधारण्याच्या या प्रयत्नांमध्ये आपल्याला सातत्य आणि धैर्य ठेवणे गरजेचे असते. काही वेळा स्कोरमध्ये सुधारणा होण्यासाठी काही महिने किंवा वर्षे लागू शकतात. परंतु, योग्य धोरणे अंमलात आणल्यास आणि वरील सूचनांचे पालन केल्यास, आपल्या CIBIL स्कोरमध्ये नक्कीच सुधारणा होऊ शकते. चांगला CIBIL स्कोर हा आपल्या आर्थिक आरोग्याचा एक महत्वाचा भाग असून, तो आपल्याला आर्थिक स्वातंत्र्य आणि सुरक्षितता प्रदान करण्यास मदत करतो.
