Wellness Tourism: आयुष मंत्रालयाने आयुर्वेद आणि इतर पारंपारिक औषध प्रणालींमध्ये वैद्यकीय मूल्यावर्धीत पर्यटनाला चालना देण्यासाठी एकत्र काम करण्यासाठी भारत पर्यटन विकास महामंडळ (ITDC: India Tourism Development Corporation), पर्यटन मंत्रालय, भारत सरकार यांच्याशी भागीदारी केली आहे. आयुष मंत्रालयाचे संचालक डॉ शशी रंजन विद्यार्थी आणि आयटीडीसीचे संचालक पीयूष तिवारी यांनी आयुष मंत्रालयाचे विशेष सचिव प्रमोद कुमार पाठक आणि आयुष मंत्रालय आणि आयटीडीसीच्या इतर वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत सामंजस्य करारावर स्वाक्षरी केली.
या सामंजस्य करारानुसार, आयुष मंत्रालय भारत पर्यटन विकास महामंडळ अधिकार्‍यांना आयुर्वेद आणि इतर पारंपारिक औषध प्रणालींमधील वैद्यकीय मूल्याच्या प्रवासाविषयी जागरूक करण्यासाठी प्रशिक्षण देईल. हे पर्यटन सर्किट ओळखेल जिथे आयुर्वेद आणि इतर पारंपारिक औषध पद्धतींना वैद्यकीय मूल्याच्या प्रवासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रचंड वाव आहे आणि वेळोवेळी भारत पर्यटन विकास महामंडळाला सर्व तांत्रिक माहिती प्रदान करणार आहे.
आयुष मंत्रालयाच्या सूचनेनुसार, भारत पर्यटन विकास महामंडळ 'नॉलेज टुरिझम' अंतर्गत पर्यटन स्थळांमध्ये भारतीय औषध पद्धतीच्या ऐतिहासिक वारसा स्थळांचा समावेश करेल आणि पर्यटकांसाठी उपयुक्त चित्रपट, साहित्य विकसित करू शकेल. भारत पर्यटन विकास महामंडळाद्वारे चालवल्या जाणार्‍या हॉटेल्समध्ये आयुर्वेद आणि योग केंद्रे स्थापन करणे आणि सहकार्याने संवेदना कार्यशाळा आयोजित करणे हे देखील ते एक्सप्लोर करेल. आयुष मंत्रालय आणि भारत पर्यटन विकास महामंडळाच्या प्रतिनिधींच्या सह-अध्यक्ष असलेल्या संयुक्त कार्य गटाद्वारे या सामंजस्य कराराच्या अंमलबजावणीचे आणि प्रगतीचे परीक्षण केले जाईल.
मलेशिया, सिंगापूर आणि थायलंड इत्यादींनी अवलंबलेल्या सर्वोत्कृष्ट पद्धती देखील ओळखेल जेणेकरुन स्वतःला वैद्यकीय मूल्याच्या प्रवासासाठी पसंतीची ठिकाणे म्हणून प्रचारित करता येईल. तिरुअनंतपुरम, केरळ येथे भारताच्या अध्यक्षतेखाली नुकत्याच झालेल्या जी20 च्या पहिल्या आरोग्य कार्यगटाच्या बैठकीत जी20 प्रतिनिधींनी भारतातील वैद्यकीय मूल्य प्रवासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी संधी आणि आव्हानांवर चर्चा केली. अलिकडच्या वर्षांत भारतातील वैद्यकीय मूल्याच्या प्रवासात लक्षणीय वाढ झाली आहे.
ग्लोबल वेसनेस इस्टीट्युटचा अहवालात काय म्हटले आहे? (Global Wellness Institute report)
ग्लोबल वेलनेस इन्स्टिट्यूटच्या अहवालानुसार 'द ग्लोबल वेलनेस इकॉनॉमी: लुकिंग बियॉन्ड कोविड', जागतिक आरोग्य अर्थव्यवस्था वार्षिक 9.9 टक्के दराने वाढेल. 2025 पर्यंत आयुष आधारित हेल्थकेअर आणि वेलनेस इकॉनॉमी 70 अब्ज युएस डॉलरपर्यंत वाढण्याचा अंदाज आहे. भारतात वैद्यकीय पर्यटन क्षेत्राला गती मिळत आहे. देशातील स्टार्टअप इकोसिस्टमही यामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. ग्लोबल मार्केट इंटेलिजन्सकडील डेटा पाहता, 2020 पर्यंत, वैद्यकीय पर्यटनाच्या बाजारपेठेचा आकार जगभरात 10 अब्ज युएस डॉलर होता. पुढील पाच वर्षांत ते 37 अब्ज युएस डॉलरच्या आकड्याला स्पर्श करेल असा अंदाज आहे. हे 12.1 टक्क्यांच्या चक्रवाढ वार्षिक वाढ दरावर वाढण्याची अपेक्षा आहे.
भारत सरकारच्या आकडेवारीनुसार, थायलंड, मेक्सिको, यूएसए, सिंगापूर, भारत, ब्राझील, तुर्की आणि तैवान या देशांना वैद्यकीय उपचारांसाठी रुग्णांच्या संख्येच्या बाबतीत पहिली पसंती आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, भारतात हृदय शस्त्रक्रियेसाठी सुमारे 4 लाख रुपये खर्च येतो. थायलंडमध्ये ते सुमारे 15 लाख रुपये आहे, तर अमेरिकेत ते 80 लाख रुपये आहे. वैद्यकीय पर्यटन म्हणजे जेव्हा एखादा रुग्ण उपचारासाठी दुसऱ्या देशात जातो. दरवर्षी लाखो परदेशी नागरिक वैद्यकीय उपचारांसाठी वैद्यकीय पर्यटन व्हिसावर भारतात येतात. भारतात स्वस्त आणि दर्जेदार उपचारांसाठी अनेक विकसित देशांतील रुग्णही भारताकडे वळत आहेत. भारतातील उपचारांचा खर्च पाश्चात्य देशांपेक्षा सुमारे 30 टक्के कमी आहे आणि दक्षिण पूर्व आशियातील सर्वात स्वस्त आहे. आज, भारत हे आरोग्य उपचारांच्या दृष्टीने योग्य ठिकाण मानले जाते, जिथे आरोग्य फायद्यांव्यतिरिक्त, सुंदर ठिकाणे देखील भेट दिली जाऊ शकतात.
