विमा (Insurance) ही एक आर्थिक जोखीम (Financial Risk) भरून काढणारी योजना आहे. जी विमाधारकाला, म्हणजे ज्याने विमा पॉलिसी काढली आहे, त्याला विविध कारणांमुळे होणाऱ्या हानी किंवा नुकसानाविरूद्ध पूर्ण किंवा आंशिक आर्थिक भरपाईची खात्री देते. विमा हा विमा कंपनी आणि वैयक्तिक व्यक्ती किंवा संस्था यांच्यातील एक करार आहे. हा करार संबंधित व्यक्ती किंवा संस्थेला होणाऱ्या नुकसानीपासून आर्थिक संरक्षण देतो. पॉलिसी घेताना काही गोष्टींची खातरजमा किंवा विस्तृतपणे माहिती करून घेणे आवश्यक असते. तर आज आपण विमा पॉलिसीतील धोरणात्मक घटक, विमा पॉलिसीचे प्रकार आणि तुम्ही निवडलेल्या पॉलिसीतील महत्त्वाच्या बाबी (know your insurance policy), याबद्दल अधिक जाणून घेणार आहोत.
विमा पॉलिसीतील महत्त्वाचे धोरणात्मक घटक
विमा पॉलिसीत तीन सर्वात महत्त्वाचे घटक आहेत; ते म्हणजे प्रीमियम, पॉलिसी मर्यादा आणि वजावट.
प्रीमियम
प्रीमियम साधारणपणे मासिक, त्रैमासिक किंवा वार्षिक अशा पद्धतीने आकारला जातो. विमाधारकाच्या जोखीम प्रोफाइलच्या आधारे प्रीमियम निर्धारित केला जातो. ज्यामध्ये पतधोरण, डिफॉल्टचे एक्सपोजर, संभाव्य नुकसानाची रक्कम इत्यादींचा समावेश असतो.
धोरण मर्यादा
पॉलिसीची मर्यादा ही पॉलिसीधारक जो पर्यंत प्रीमियम भरतो तोपर्यंत राहते. पॉलिसीची रक्कम ही पॉलिसीधारकाच्या निवडीनुसार असतो. अधिक रकमेसाठी जादा प्रीमियम आकारला जातो. सामान्य जीवन विमा पॉलिसीच्या बाबतीत, फेस व्हॅल्यू ही जास्तीत जास्त रक्कम आहे जी विमाधारकाच्या मृत्यूनंतर लाभार्थ्यांना विमाकर्त्याद्वारे दिली जाते.
वजावट
विमाकर्त्याकडून दावा प्राप्त करण्यापूर्वी पॉलिसीधारकाने आउट-ऑफ-पॉकेट खर्च म्हणून अदा करणे आवश्यक असलेली विशिष्ट रक्कम वजावट म्हणून संदर्भित केली जाते.
विमा संरक्षण
जोखीम किंवा दायित्वाची रक्कम जी एखाद्या व्यक्तीसाठी किंवा व्यक्तीसाठी विमा सेवांद्वारे संरक्षित केली जाते, तिला इनश्युरन्स कव्हरेज म्हटले जाते.
ऑटो इन्शुरन्स कव्हरेज
ऑटो इन्शुरन्सचा प्रीमियम हा बहुतांश विमाधारकाच्या ड्रायव्हिंग रेकॉर्डवर अवलंबून असू असतो. ज्या ड्रायव्हरद्वारे कमी अपघात किंवा वाहतुकीच्या नियमांचे योग्यरीत्या पालन होत असेल तर त्याच्याकडून कमी प्रीमियम आकारला जाऊ शकतो. तसेच अघिक अपघात केलेला, नियम न पाळणाऱ्या चालकाकडून जास्त प्रीमियम आकारला जाऊ शकतो.
तसेच अनुभवाच्या आधारे नवीन वाहनचालकांकडून अपघात होण्याची अधिक शक्यता असते. त्यामुळे त्यांच्याकडून जास्त प्रीमियम आकारला जातो. साधारणपणे 25 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या चालकांसाठी विमा कंपन्या अधिक शुल्क आकारतात.
लाईफ इनश्युरन्स
लाईफ इन्शुरन्सचा प्रीमियम हा विमाधारकाच्या वयावर अवलंबून असतो. तरुण आणि महिलांचा लवकर मृत्यू होण्याची शक्यता कमी असते. त्यामुळे त्यांच्याकडून कमी प्रीमियम आकारला जातो. पण काररेसिंग सारख्या जोखमीच्या व्यावसायामध्ये असणाऱ्या तरूणांचा प्रीमियम जास्त असतो. तसेच, एखाद्या व्यक्तीला जुना आजार असेल किंवा हृदयरोग, कर्करोग किंवा इतर जुने आजार असतील त्यांना अधिकचा प्रीमियम भरावा लागतो.
जीवन विम्याचे प्रकार
टर्म इन्शुरन्स
टर्म इनश्युरनस हा विम्याचा सर्वात मूलभूत प्रकार आहे; जो कोणताही परतावा किंवा बचत घटकांशिवाय जीवन संरक्षण प्रदान करतो. जीवन विम्याच्या इतर प्रकारांपेक्षा याचा प्रीमियम तुलनेने स्वस्त आहे.
युनिट लिंक्ड इन्शुरन्स प्लॅन (युलिप)
एंडॉवमेंट प्लॅनचा हा एक प्रकार आहे. युलिप प्लॅममध्ये पॉलिसीधारकाचा मृत्यू झाल्यावर किंवा पॉलिसी मॅच्युर्ड झाल्यावर विम्याची रक्कम मिळते. युलिप प्लॅनची कामगिरी ही शेअर मार्केटमधील कामगिरीशी जोडलेली असते. युलिप हे गुंतवणूक आणि विमा यांचे मिश्रण आहे.
एंडॉवमेंट प्लॅन्स
एंडोमेंट पॉलिसीचे फायदे आणि परतावा अधिक असल्याने या पॉलिसीचा हफ्ता इतर पॉलिसींपेक्षा थोडा अधिक असतो. एंडोमेंट पॉलिसीमध्ये बरेच प्रकार आहेत. ही पॉलिसी 12 ते 35 वर्षांच्या कालावधीसाठी घेतली जाऊ शकते. तर वयाच्या 8 व्या वर्षापासून ते 55 वर्षांपर्यंत ही पॉलिसी घेता येते आणि वयाच्या 75 वर्षापर्यंत सुरू ठेवता येते.
मनी बॅक पॉलिसी
मनी बॅक प्लॅन (Money Back Plan) ही पारंपरिक जीवन विमा योजना आहे. विम्याचे सुरक्षाकवच आणि विशिष्ट टप्प्यांवर आर्थिक परतावा असा दुहेरी लाभ यामुळे मिळतो. पॉलिसीमध्ये मिळालेली रक्कम आपण गरजेनुसार खर्च केल्यास किंवा ती इतर कोणत्याही गुंतवणुकीच्या साधनात गुंतवली तर कमाईची संधी पुढे वाढते.
निवडलेल्या पॉलिसीतील महत्त्वाच्या बाबी
बाजारात उपलब्ध असलेल्या विविध पर्यायांपैकी, प्रत्येकाने घ्याव्यात अशी काही आवश्यक बाबी खालीलप्रमाणे आहेत:
आरोग्य विमा
आरोग्य विमा ही एखाद्या व्यक्तीने निवडलेली सर्वात महत्त्वाची पॉलिसी आहे. आरोग्य विम्याची निवड करताना, खालील गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे:
प्रीमियम
तुम्ही नेहमी परवडणारी क्षमता विचारात घेतली पाहिजे. अशा प्रकारे, तुम्हाला द्यावा लागणारा प्रीमियम कमी असेल.
पॉलिसिची आवश्यकता
वयोवृद्ध लोकांना लहान लोकांपेक्षा अधिक कव्हरेजची आवश्यकता असते. म्हणून, तुम्ही तुमच्या गरजाही पाहिल्या पाहिजेत.
जीवन विमा
लाईफ इन्शुरन्स हा वेळेपूर्वी मृत्यू झाल्यास स्वत:साठी आणि कुटुंबाच्या संरक्षणासाठी एक महत्त्वाचा घटक आहे. जीवन विमा हा कुटुंबाचे आर्थिक नुकसान भरून काढणारा एक पर्याय आहे.
कार विमा
स्वत:चे वाहन असलेल्या प्रत्येक व्यक्तीसाठी कार विमा आवश्यक आहे. तसेच खूपच महागडी गाडी असल्यास, त्या गाडीचा विशेष म्हणजे चोरीविरूद्धचा विमा काढणे आवश्यक आहे.
