अलीकडेच अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी एका खास ATM व्हॅनचं उद्घाटन केलं. आणि त्याचा फोटो आपल्या सोशल मीडियावर शेअर केला. खरंतर एका ATM केंद्राच्या उद्घाटनाला अर्थमंत्र्यांनी का जावं आणि तो फोटो शेअर का करावा असं तुम्हाला वाटू शकेल. पण, हे ATM आहे खास. कारण, ते सौरऊर्जेवर चालणारं आहे.
पंजाब नॅशनल बँकेनंही ATM कार्यान्वित झालं तो दिवस ट्विटरवर साजरा केला.
PNB introduced Sikkim’s first solar-powered mobile ATM in Gangtok. It was flagged off by Hon’ble Finance Minister Smt. Nirmala Sitharaman, the ceremony was held in the presence of Hon’ble CM Shri P.S. Golay; Secretary DFS, Shri Vivek Joshi and Chairman of NABARD, (1/2) pic.twitter.com/kXa2ssEz0v
— Punjab National Bank (@pnbindia) February 28, 2023
सध्या हे मोबाईलATM सिक्किमची राजधानी गंगटोकमध्ये कार्यान्वित झालं आहे. पण, याचे दोन महत्त्वाचे फायदे आहेत. एकतर सिक्किम राज्यात जिथे बँकिंग सेवा फारशा उपलब्ध नाहीत, तिथं दुर्गम भागापर्यंत पोहोचण्याचं काम हे ATM करेल. आणि सौर ऊर्जेवर चालणारं असल्यामुळे वीज लागणार नाही.
भारतात सौरऊर्जेवर ATM चालवण्याचा प्रयोग नवीन नाही. पण, आता बदलत्या काळात हरित ऊर्जेची गरज निर्माण झाली आहे. आणि त्याला सगळ्या बँका प्रतिसाद देत आहेत.
सौरऊर्जेवर चालणारे देशातील पहिले ATM आंध्र प्रदेशमधील नल्लूर येथे इंडस इंड बँकेने सुरू केले होते. 2009 मध्ये मुंबईत सुद्धा सोलर ATM सुरू करण्याची घोषणा इंडसइंड बँकेने केली होती, परंतु मुंबईत असे ATM सुरू झाले किंवा नाही याची माहिती मिळू शकली नाहीये. PNB बँकेने आता सिक्कीममध्ये ही मोबाईल एटीएम सेवा सुरू केल्यामुळे पुन्हा एकदा या विषयावर चर्चा सुरू झालीये.
Table of contents [Show]
काय आहे या ATM ची विशेषता?
विजेचा वापर मर्यादित असलेल्या दुर्गम भागात बँकिंग सेवा प्रदान करण्याचा मार्ग म्हणून सौरऊर्जेवर चालणारे एटीएम जगभरात अधिकाधिक लोकप्रिय होत आहेत.
या प्रकारच्या सेटअपमध्ये, एटीएम सौर पॅनेलद्वारे चालविले जाते जे सूर्यप्रकाशाचे विजेमध्ये रूपांतर करतात. सौर पॅनेल सामान्यत: एटीएमच्या छतावर बसवले जातात आणि नंतरच्या वापरासाठी ऊर्जा साठवणाऱ्या बॅटरीशी जोडलेले असतात.
सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या एटीएमचे मूलभूत कार्य सोपे आहे. जेव्हा सूर्यप्रकाश सौर पॅनेलवर पडतो तेव्हा ते डीसी वीज (DC Electricity) तयार करते. सौर पॅनेलद्वारे उत्पादित वीज नंतर चार्ज कंट्रोलरद्वारे दिली जाते, जी बॅटरीमध्ये वाहणाऱ्या विद्युत प्रवाहाचे प्रमाण नियंत्रित करते. चार्ज कंट्रोलर खात्री करतो की बॅटरी जास्त चार्ज झालेल्या नाहीत किंवा जास्त डिस्चार्ज झाल्या नाहीत, ज्यामुळे त्यांचे नुकसान होऊ शकते.
बॅटरी सौर पॅनेलद्वारे उत्पादित ऊर्जा साठवतात आणि आवश्यकतेनुसार एटीएमला पुरवतात. जेव्हा एखाद्या ग्राहकाला एटीएम वापरायचे असते, तेव्हा ते त्यांचे कार्ड इनपुट करतात आणि एटीएम प्रणाली सक्रिय होते. एटीएमचा संगणक, डिस्प्ले स्क्रीन आणि इतर घटक चालवण्यासाठी ही यंत्रणा बॅटरीमधून उर्जा मिळवते.
दुर्गम भागात पोहोचेल बँकिंग सेवा
सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या एटीएमचा एक महत्त्वाचा फायदा म्हणजे ते ग्रीडपासून स्वतंत्रपणे काम करू शकतात. याचा अर्थ ते अशा ठिकाणी तैनात केले जाऊ शकतात जेथे वीज नाही किंवा विस्कळीत वीजपुरवठा आहे. असे ATM पर्यावरणास अनुकूल देखील आहेत कारण ते कोणतेही हरितगृह वायू (Greenhouse Gas) किंवा इतर प्रदूषक (Pollutants) तयार करत नाहीत.
सौर ऊर्जेवर चालणाऱ्या ATM समोरील आव्हाने
सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या एटीएमशी संबंधित काही आव्हाने आहेत. सौर पॅनेलच्या कार्यक्षमतेवर तिथल्या हवामानाची परिस्थिती, सौर पॅनल्सवरील धूळ-कचरा यासारख्या घटकांचा परिणाम होऊ शकतो. हे सर्व घटक सौर पॅनेलद्वारे निर्माण होणाऱ्या ऊर्जेचे प्रमाण कमी करू शकते आणि एटीएमच्या विश्वासार्हतेवर परिणाम करू शकते. उर्जा साठवण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या बॅटरियांचे आयुर्मान देखील मर्यादित असते आणि ते वेळोवेळी बदलणे आवश्यक असते. ऐन पावसाळयात जेव्हा सूर्यप्रकाश कमी असतो तेव्हा पुरेशी बॅटरी चार्ज होऊ शकत नाही. त्यामुळे ATM चे काम देखील थांबण्याची शक्यता आहे.
खर्चिक परंतु शाश्वत विकासाची हमी देणारी योजना!
एटीएमचा आकार आणि क्षमता, सौर पॅनेलची गुणवत्ता आणि कार्यक्षमता, वापरलेल्या बॅटरीचा प्रकार आणि आकार आणि स्थापनेची किंमत यासारख्या अनेक घटकांवर सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या एटीएमची किंमत बदलू शकते.
सामान्यत: सौरऊर्जेवर चालणारे एटीएम पारंपारिक एटीएमपेक्षा महाग असतात कारण सौर पॅनेल आणि बॅटरीच्या किंमती जास्त असतात. तथापि, कमी झालेल्या ऊर्जेच्या खर्चातून होणारी दीर्घकालीन बचत आणि विजेचा वापर न करता दुर्गम ठिकाणी काम करण्याची क्षमता यामुळे ते कालांतराने एक किफायतशीर उपाय बनू शकतात.
पारंपरिक ऊर्जास्रोतांचा वापर वाढत चालल्यामुळे गेल्या काही वर्षांत सौर पॅनेलच्या किमतीत लक्षणीय घट झाली आहे.
