Beekeeping Scheme : मधमाशी पालन योजना ही भारतातील ग्रामीण विकास कार्यक्रमांतर्गत महत्त्वाची योजना आहे. मधमाशीपालन हा एक शाश्वत, सामाजिक वनीकरण आणि कृषी सहायक उपक्रम आहे. रोजगार आणि उत्पन्न देण्याबरोबरच पोषण, आर्थिक आणि पर्यावरणीय संतुलन राखण्यास मदतही करते. आपल्या देशातील या कृषी-हवामानामुळे, वैविध्यपूर्ण वनस्पती, मधमाशांच्या प्रजातींची संख्या आणि पिकांच्या बदलत्या शेती बागायतीच्या निर्णयांमुळे देशातील मधमाशीपालन उद्योजकता बदलण्यात महत्त्वाची भूमिका आहे. भारतातील प्रत्येक राज्यात मधमाशी पालनाच्या क्षेत्रात विविध क्षमता उपलब्ध आहे.
Table of contents [Show]
मधमाशी पालन आणि रोजगार उपलब्धी
मधमाशी पालनासाठी खूप कमी गुंतवणूक आणि कौशल्याची आवश्यकता आहे. मधमाशीपालन उद्योगात लाखो लोकांना, विशेषतः डोंगराळ भागात राहणारे लोक, आदिवासी आणि बेरोजगार तरुण आणि शेतकरी यांना थेट रोजगार उपलब्ध करून देण्याची क्षमता आहे. त्यामुळे मधमाशीपालन उद्योगाच्या शाश्वततेबरोबरच देशाच्या आर्थिक कल्याणासाठी आणि विकासासाठी ते अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
मधमाशी पालनाचे फायदे
आपल्या भारत देशात अनेक पिढ्यांपासून मधमाशी पालन केले जात आहे. हे शहरी आणि ग्रामीण समुदायांच्या जीवनमानात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. हा एक उत्पन्न देणारा उपक्रम आहे. अन्न आणि औषध उपलब्ध करून देते. मध आणि मधापासून बनवलेली इतर उत्पादने मौल्यवान आहेत. हे क्रॉस परागणाद्वारे कृषी कार्यात मदत करते तसेच पिकांचे उत्पादन वाढवते. वनसंवर्धनात त्याचे मोठे योगदान आहे. पांढर्‍या क्रांतीप्रमाणेच मिशन मोड अंतर्गत मध उत्पादन करण्याची घोषणा पंतप्रधानांनी केली.
मधमाशी पालन प्रशिक्षण
मधमाशीपालन अभ्यासक्रमानुसार लाभार्थ्यांना राज्य व जिल्हा मधमाशी पालन प्रशिक्षण केंद्र आणि राज्य मधमाशी पालन विस्तार केंद्र व मास्टर ट्रेनर यांच्यामार्फत 5 दिवसांचे मधमाशी पालन प्रशिक्षण दिले जाते. सर्वसाधारण उमेदवारांद्वारे प्रति उमेदवार प्रशिक्षण शुल्क 1500 रुपये भरावे लागणार आहेत. अनुसूचित जाती-जमाती उमेदवारांना प्रशिक्षण शुल्कात सूट देण्यात आली आहे. शेतकऱ्याने तयारी दाखविल्या नंतर त्याला दहा दिवसांचे प्रशिक्षण देण्यात येते. योजने अंतगर्त साहित्याच्या स्वरुपात 50 टक्क्यांपर्यंत मदत करता येते, बाकी गुंतवणूक उमेदवाराला स्वतः करावी लागते.
मधमाशी पालन योजना पात्रता निकष
- वय 18 ते 55 वर्षे असावे
- अर्जदाराकडे ओळखपत्र असणे आवश्यक आहे
- मधमाशी पालन योजनेचा लाभ घेण्यासाठी लाभार्थी हा शेतकरी असावा.
- त्याच्याकडे शेतजमीन असावी.
- लाभार्थी सातवी वर्ग उत्तीर्ण असावा.
मधमाशी पालन अनुदान योजनेसाठी अर्ज कुठे कराल?
मधमाशी पालन योजनेसाठी स्थानिक प्रिंट/इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांद्वारे स्वयं-सहायता गटांकडील प्रकल्प प्रस्तावांसह अर्ज करू शकतात. मधमाशी पालनासाठी प्रशिक्षण घेऊ इच्छिणारे लाभार्थी या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात. खादी ग्रामोद्योग महामंडळाच्या जिल्हा कार्यालयात ऑफलाइन अर्ज उपलब्ध असतात. त्याचबरोबर ऑनलाइन अर्ज करायचा असल्यास अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
