भारतातील क्रेडिट कार्डांच्या लोकप्रियतेत वाढ होत असून, लवकरच ही संख्या १०० दशलक्षांचा आकडा गाठण्याची शक्यता आहे. डिसेंबर २०२३ पर्यंत, भारतात ९७.९ दशलक्ष क्रेडिट कार्ड सक्रिय होते, ज्यात एकाच महिन्यात १.९ दशलक्ष नवीन कार्डांची भर पडली, असे भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या (RBI) नवीनतम डेटामध्ये दिसून येते. गेल्या पाच वर्षांत हा वाढीचा मार्ग सातत्यपूर्ण आहे, डिसेंबर २०१९ मधील ५५.५३ दशलक्ष वरून ७७% वाढ झाली आहे.
Table of contents [Show]
वाढीच्या मागील घटक
क्रेडिट कार्डच्या वापरातील या वाढीचे श्रेय बँकांच्या एकत्रित प्रयत्नामुळे आणि ग्राहकांच्या खर्च करण्याच्या सवयींमध्ये झालेल्या परिवर्तनामुळे दिले जाऊ शकते. CareEdge चे सहयोगी संचालक सौरभ भालेराव म्हणतात, "बँका आक्रमकपणे क्रेडिट कार्डचा प्रचार करत आहेत आणि खर्चाच्या पद्धतीतील बदलांशी जुळवून घेत आहेत." ग्राहकांच्या पात्रतेशी जुळणारे वैविध्यपूर्ण क्रेडिट कार्ड प्रकार सादर करून या आक्रमक marketing ने या विस्तारात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.
ग्राहक खर्चाचे बदलते क्षेत्र
ग्राहकांच्या पसंतींवर परिणाम करणाऱ्या "Zero Cost EMI" सारख्या आकर्षक ऑफरसह, ग्राहकांच्या विकसनशील खर्चाच्या पद्धतींमुळे क्रेडिट कार्डांच्या मागणीत वाढ होते. हे नमुने अधिक डिजिटल आणि क्रेडिट-केंद्रित खरेदीकडे बदल दर्शवितात आणि भारतातील पारंपारिक खर्चाचा आकार बदलतात.
आघाडीवर असलेल्या बँका
डिसेंबर २०२३ पर्यंत १९.८१ दशलक्ष कार्ड चलनात असलेल्या खाजगी क्षेत्रात HDFC बँक आघाडीवर आहे, त्यानंतर ICICI बँक, SBI कार्ड आणि ॲक्सिस बँकेचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. बँकांमधील ही स्पर्धा क्रेडिट कार्ड बाजाराचा विस्तार करण्यात प्रमुख ठरली आहे.
खर्चाचे नमुने आणि व्यवहार
डिसेंबर २०२३ मध्ये, भारतीयांमध्ये क्रेडिट कार्डवरील खर्च १.६५ ट्रिलियनवर पोहोचला, जो नोव्हेंबरमध्ये १.६१ ट्रिलियन होता. ही वाढ point of sale (PoS) आणि e-commerce प्लॅटफॉर्मवर विविध खर्चाचा ट्रेंड समाविष्ट करते. PoS व्यवहारांमध्ये थोडीशी घट झाली असली तरी, e-commerce payment मध्ये वाढ झाली आहे, जे ऑनलाइन खरेदीकडे वळल्याचे सूचित करते.
HDFC बँक, ICICI बँक आणि ॲक्सिस बँक यांसारख्या प्रमुख कंपन्यांनी व्यवहारात वाढ केली, तर SBI कार्डमध्ये घट झाली. हा पॅटर्न क्रेडिट कार्ड मार्केटमधील ग्राहकांच्या विविध पसंती आणि बँकेच्या धोरणांना सूचित करतो.
एक मजबूत वर्ष-दर-वर्ष वाढ
एकूणच, डिसेंबर २०२३ मध्ये क्रेडिट कार्ड व्यवहारांमध्ये डिसेंबर २०२२ मध्ये १.२५ ट्रिलियन वरून वार्षिक ३२% ची लक्षणीय वाढ दिसून आली, ज्यामुळे या क्षेत्रातील एक मजबूत विस्तार दिसून आला.
हा डेटा केवळ भारताच्या क्रेडिट कार्ड उद्योगातील वाढ अधोरेखित करत नाही तर ग्राहकांच्या आर्थिक वर्तनात लक्षणीय बदल देखील दर्शवतो. विविध व्यवहारांसाठी कर्जावरील वाढती अवलंबित्व, बँकेच्या पुढाकारामुळे आणि बदलत्या ग्राहकांच्या सवयी, भारताच्या आर्थिक परिदृश्यात एक महत्त्वपूर्ण बदल दर्शविते.
