हवामान बदलाची (Climate Change) समस्या संपूर्ण जगाला भेडसावत आहे. हवामान बदलाचा वाईट परिणाम निसर्गावर होताना दिसत आहे. अनेक प्रजाती नामशेष होत आहेत, तर काही प्रजाती वाचवण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. दरम्यान, शेतीलाही मोठा फटका बसला आहे. कधी विजांचा कडकडाट, पाऊस किंवा कधी कडक सूर्यप्रकाश किंवा अचानक बदललेल्या हवामानाचा पिकांवर वाईट परिणाम होतो. या आगामी घटनांची माहिती अगोदरच मिळाल्यास नुकसान बर्‍याच प्रमाणात कमी होऊ शकते. हे शक्य आहे मेघदूत (Meghdoot) आणि दामिनी (Damini) या दोन मोबाईल ऍप्लिकेशनमुळे. जे गुगल प्ले स्टोअर (Google Play Store) वरून विनाशुल्क डाउनलोड करता येते.
दामिनी मोबाईल अॅप कसे कार्य करते?
इंडियन इन्स्टिट्युट ऑफ मेट्रोलॉजी, पुणे यांनी विकसित केलेल्या स्वदेशी तंत्रज्ञानावर आधारित दामिनी मोबाईल अॅप्लिकेशन (Damini mobile App) आहे. तुमच्या स्मार्ट फोनमध्ये दामिनी मोबाईल अॅप डाऊनलोड करून तुम्हाला हवामानविषयक अपडेट्स तसेच वीज पडण्याच्या अर्धा तास आधी अलर्ट मिळू शकतात. शेतकर्‍यांच्या शेतात किंवा आसपासच्या 10 किमीच्या शेतात वीज पडण्याची शक्यता असल्यास मोबाईलवर ऑडिओ संदेश किंवा एसएमएस अलर्ट पाठवला जातो. यामुळे शेतकरी अगोदरच सावध होऊन आपली पिके वाचवण्यासाठी काही उपाययोजना करू शकतात.
‘मेघदूत’ ठरतोय शेतकऱ्यांचा मित्र
मेघदूत (Meghdoot) हे स्वदेशी विकसित केलेले अॅप्लिकेशन देखील आहे, जे भारतीय कृषी संशोधन संस्था आणि भारतीय हवामान विभाग यांच्या संयुक्त प्रयत्नांनी विकसित आणि लाँच केले गेले आहे, जिथे शेतकऱ्यांना हवामानाची त्वरित माहिती मिळते. या मोबाईल ऍप्लिकेशनमध्ये शेतकर्‍यांसाठी पीक जोखीम व्यवस्थापनाशी संबंधित सूचनाही जारी केल्या जातात. मेघदूत अॅपवर दर मंगळवार आणि शुक्रवारी, अॅग्रोमेट फील्ड युनिट तर्फे जिल्हानिहाय पीक सल्ला आणि हवामानाचा अंदाज देते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना पिकांची पेरणी, कीटकनाशके, खते, सिंचन यांचा वापर यासह सर्व शेतीविषयक कामे योग्य वेळी पूर्ण करण्यात मदत होते. या अॅप्लिकेशनवर पाऊस, तापमानातील आर्द्रता, वाऱ्याचा वेग आणि दिशा यांचे पूर्वानुमान दिले जातात.
ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांना सल्ला दिला जातो
भारतात उसाची लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. काही वेळा हवामानाच्या अनिश्चिततेमुळे उसाच्या उत्पादकतेवरही परिणाम होतो, मात्र आता दामिनी आणि मेघदूत अॅपच्या मदतीने मोठे नुकसान होण्याची शक्यता कमी होऊ शकते. या अॅपवर, ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांना विजेचा इशारा मिळाल्यावर मोकळी मैदाने, डोंगराळ भागात किंवा खडकांचा वापर न करण्याचा सल्ला दिला जातो. तसेच या दरम्यान तलाव आणि वीजवाहक साधनांपासूनही अंतर राखले पाहिजे. विद्युत उपकरणे किंवा मोबाईल किंवा वायरला जोडलेले इतर कोणतेही साधन देखील वापरू नये असे सल्ले शेतकऱ्यांना दिले जातात.
