Coal production in India has increased: भारताच्या देशांतर्गत कोळसा उत्पादनात गेल्या 10 महिन्यांत 15.23 टक्के वाढ नोंदवली गेली आहे. परिणामी, एप्रिल 2022 ते जानेवारी 2023 या कालावधीत कोळसा उत्पादन 698.25 दशलक्ष टनांवर पोहोचले आहे. बंदिस्त किंवा व्यावसायिक खाणींच्या उत्पादनात 30 टक्के वाढ झाली आहे. कोळसा मंत्रालयाने 2025 पर्यंत 1.31 अब्ज टन कोळसा उत्पादनाचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
3 वर्षातील सर्वाधिक कोळसा उत्पादन (Highest coal production in 3 years)
गेल्या काही वर्षांत देशांतर्गत कोळशाच्या उत्पादनात वाढ झाली आहे. कोळशाचे उत्पादन 2019-20 मध्ये 730.87 दशलक्ष टनवरून (metric tons) 2021-22 मध्ये 6.47 टक्क्यांच्या वाढीसह 778.19 दशलक्ष टन झाले आहे. चालू आर्थिक वर्ष 2022-23 मध्ये कोळशाच्या उत्पादनात आणखी वाढ झाली आहे. देशातील एकूण कोळसा उत्पादनात एप्रिल 2022 ते जानेवारी 2023 या कालावधीत 698.25 मेट्रिक टन उत्पादनासह 16 टक्के वाढ नोंदवली गेली आहे.
कोल इंडियाचे उत्पादन 15 टक्क्यांनी वाढले (Coal India's production increased by 15%)
कोल इंडिया लिमिटेड (सीआयएल) चे स्वतःचे उत्पादन देखील गेल्या 10 महिन्यांत 478.12 मेट्रिक टन वरून सुमारे 15.23 टक्क्यांनी वाढून 550.93 मेट्रिक टन झाले आहे. कोळशाच्या उत्पादनात वाढ झाल्याने विजेच्या वापरात सातत्याने वाढ झाल्याने कोळशाच्या मागणीत होणारी वाढ रोखण्यात मदत झाली आहे.
1.31 अब्ज टन कोळसा उत्पादनाचे उद्दिष्ट (Coal production target of 1.31 billion tones)
कोळसा मंत्रालयाने आर्थिक वर्ष 2025 साठी 1.31 अब्ज टनांचे लक्ष्य ठेवले आहे आणि त्याचप्रमाणे आर्थिक वर्ष 30 पर्यंत 1.5 अब्ज टनांपर्यंत पोहोचण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे. नवीन कोळसा खाणी सुरू करण्यासाठी आणि सध्या कार्यरत असलेल्या खाणींमध्ये कोळसा उत्पादन वाढवण्यासाठी मंत्रालय विविध संस्थांशी चर्चा करत आहे. एप्रिल 2022 ते जानेवारी 2023 पर्यंत बंदिस्त आणि व्यावसायिक कोळसा खाणींतील उत्पादनात 17.31 मेट्रीक टनच्या तुलनेत 30 टक्क्यांहून अधिक वाढ झाली आहे.
भारतातील कोळशाचा वापर (Coal consumption in India)
कोळसा हे एक जीवाश्म इंधन आहे, जे लाखो वर्षांमध्ये उष्णतेच्या प्रभावामुळे आणि वनस्पती आणि झाडांच्या अवशेषांवर दबाव टाकून तयार झाले. अंटार्क्टिक प्रदेश वगळता जगातील जवळजवळ प्रत्येक भूभागावर कोळशाचे साठे आढळतात. आधुनिक युगातील मानवांसाठी हे वरदानापेक्षा कमी नाही. कोळशामुळे होणाऱ्या प्रदूषणामुळे आज त्याची उपयुक्तता मर्यादित झाली असली, तरी एकेकाळी वाहतूक, घरगुती इंधन अशा अनेक क्षेत्रात त्याचा दबदबा होता. भारतात कोळशाचा वापर आजही महत्त्वाचा आहे, विशेषतः वीज निर्मितीमध्ये. याशिवाय जगातील अनेक देश आहेत जे कोळशाचा पुरेशा प्रमाणात वापर करत आहेत.
भारतात कोळशाचा वापर अनेक क्षेत्रांमध्ये होत होता जसे की वाहतुकीसाठी गाड्यांमधील कोळशाची इंजिने, घरगुती इंधन, अधिक उष्णता निर्माण करण्यासाठी कोळशाचा वापर इत्यादी. परंतु तंत्रज्ञानाचा विकास आणि पर्यावरण संरक्षण पाहता कोळशाची उपयुक्तता मर्यादित झाली. भारतातील कोळशाचा वापर येथील वापराच्या आधारावर दिसून येतो.
भारत हा जगातील सर्वात मोठा कोळशाचा ग्राहक आहे. भारतातील पोलाद आणि धुलाई उद्योग, स्पंज आयर्न उद्योग, सिमेंट उद्योग आणि खत आणि रासायनिक उद्योग हे कोळशाच्या वापरासाठी महत्त्वाचे क्षेत्र आहेत. देशाने 2019-20 या वर्षात 942.63 दशलक्ष (94.26 कोटी) मेट्रिक टन कोळशाचा वापर केला, ज्यापैकी सुमारे 73
टक्के देशांतर्गत उत्पादन केले गेले. येथे कोळशाचा वापर गेल्या दशकात 5.28 टक्क्यांच्या चक्रवाढ वार्षिक वाढ दराने वाढला आहे.